我首支维和直升机分队高标准通过联非达团评估
Ирландия | |
---|---|
ирл. éire, ингл. Ireland | |
![]() Утрау?а йы?андан к?ренеш | |
Характеристики | |
Май?аны | 84 116 км2 |
И? бейек н?кт??е | 1041 м |
Хал?ы | 6 399 105 чел. (2011) |
Урынлашыуы | |
53°20′ с. ш. 8°00′ з. д.HGЯO | |
Йыуыусы акваторилар | Ирландия ди?ге?е, Атлантик океан |
![]() |
Ирла?ндия (ирл. éire [?e????], ингл. Ireland [?a?l?nd], ольст.-шотл. Airlann, лат. Hibernia) — ?урлы?ы буйына Европала ?с?нс? утрау (Б?й?к Британия ??м Исландия утрау?арынан ?у?). Британия утрау?ары архипелагында и? ?ур ике утрауыны? бере?е. Утрау буйлап Ирландия Республика?ы ??м Б?й?к Британия илд?ре ара?ында д??л?т сиге ?т?.
Урынлашыуы ??м ?урлы?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]К?нбайыш о?онло?то? 6° 20'—10° 20' ??м т?нья? ки?лекте? 51° 25'—55° 23' ара?ында урынлаш?ан (и? ситке т?нья? н?кт??е — Инишоуэн ярымутрауында?ы Малин-Хед мороно). К?нсы?ыштан Ирландия ди?ге?е, шулай у? Изге Георгий бо?а?ы ??м Т?нья? бо?а? ?ыу?ары, ? к?нбайыштан, т?нья?тан ??м к?нья?тан — Атлантик океан ?ыу?ары мен?н йыуыла. К?нбайыштан к?нсы?ыш?а табан я?ынса 300 км, ? т?нья?ан к?нья??а табан я?ынса 450 км ?у?ыл?ан. Утрау май?аны— 84,1 ме? км2 (донъяла 20-се урын).
Рельефы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Ирландия яр?ары (бигер?к т? т?нья?та, к?нья?та ??м к?нбайышта) ?аялы, ?улты?тар мен?н ны? б?лгел?нг?н. ?улты?тар?ы? и? ?ур?ары — Голуэй, Шаннон, Дингл, Донегол ??м Лох-Фойл. Ирландия яр?ары янында бихисап ?аялы утрау?ар урынлаш?ан.
??к? й??? башлыса тиге?лекле, эске райондар?ы ки? ???к уй?ыулы? бил?й, ул к?нбайышта ??м к?нсы?ышта утрау?ы? яр?арына сы?а. Утрау?ы? ситт?ренд? — т?б?н тау?ар (и? ю?ары н?кт??е — Карантуил тауы 1041 м) ??м платолар (и? ?уры — т?нья?-к?нсы?ышта?ы Антрим плато?ы).
Геология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Утрау?ы? тектоник карта?ы | |
---|---|
![]() |
1 — тектонический шов (глубинный разлом) |
Области палеозойской складчатости | |
С0 — каледониды — выступы докембрийских структур | |
С — каледонские складчатые структуры (Pz1) | |
С3 — межгорные впадины (Pz2-3) | |
H2 — верхний ярус герцинских структур (Pz2, местами до С3) | |
Области кайнозойской (альпийской) складчатости | |
Аэ — кайнозойские эффузивы |
Гидрология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Утрау?а к?п йыл?алар (и? ???ми?тле?е — Шаннон; баш?а ?ур?ары — Ли, Блэкуотер, Шу, Нор, Эрн, Банн, Бойн), к?лд?р (Лох-Ней, Лох-Дерг, Лох-Маск, Килларни ?.б.) ??м ?а?лы?тар (бигер?к т? ???к ?л?ш?нд?) бар. К?нбайыштан к?нсы?ыш?а табан Ирландияны бер нис? каналдар (Гранд-канал, Ройал-канал, Ульстен, Логан ?.б.) ки?еп ?т?.
Климаты
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Утрау?а йылы к?нбайыш елд?р ??т?нл?к ит?. Климаты уртаса океаник, дымлы; ?ыш йомша?, й?й ?ал?ынса. Йомша? климат ар?а?ында Ирландия йыл ?йл?н??ен? й?шеллек мен?н ?аплана, шунлы?тан ул З?б?рж?т утрау булара? билд?ле.
Т?би??те
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Европа ??м хатта баш?а Британия утрау?ары мен?н са?ыштыр?анда, Ирландияны? хайуандар ??м ??емлект?р донъя?ы ярлы. Был утрау?ы? ?у??ы бо?ланыу осоронда, я?ынса б.э.т. 10-сы ме?лект? барлы??а киле?ен? б?йле.
Флора?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Ирландияны? ??емлект?р донъя?ы са?ыштырмаса ярлы. Д?й?м ?йтк?нд?, Ирландия флора?ы Европаны? к?п ?л?ш?нд? осра?ан флора?а о?шаш, ?мм? ярай?ы у? к?п т?рл? т?гел. Утрау?а ??емлект?р?е? 1300 я?ын т?р? ???, улар ара?ында т?нья? ??м субтропик т?р??ре бар. Был Гольфстрим а?ымы ар?а?ында барлы??а килтерелг?н Ирландияны? климатына б?йле. Бында им?н, ?арама, ?айын, ерек, тал а?астарын осратыр?а м?мкин. XVII быуатта утрау?ы? к?п ?л?ш?н т?би?и урмандар бил?г?н, ?мм? х??ер Ирландия урмандары д?й?м территорияны? я?ынса 10%-н ?ына т?шкил ит?, улар башлыса утрау?ы? ???генд? ??м к?нсы?ышында урынлаш?ан.
Баррен ?урсаулы?ында арктика-альп зона?ы т?р??ре ???, улар бо?ланыу д??ерен?н ?а?ланып ?ал?андар. Был ?урсаулы?та б???н? ?л?нен, пурпур с?ск?ле геранде, тура ??е?се фиалканы, курил ?ыуа?лы с?йен ??м хатта орхидеяны осратыр?а м?мкин.
Килларни милли паркында уникаль тис урмандары, ??м шулай у? быуатлы? им?н сау?аулы?тары урынлаш?ан. Килларни милли паркында ел?к а?асы, килларни к?ртм?ле?е, Изге Патрик к?бе?т??е, ирланд молочайы ??м грандифлор пингикулы осрай.
Фауна?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Ирландияны? хайуандар донъя?ы са?ыштырмаса ярлы. Ирландияла ер хайуандарыны? ??м ??йр?ле?сел?р?е? 4 т?р? (улар и??бенд? бер йылан да ю?), ??тим?р??р?е? 22 т?р? ??м балы?тар?ы? 10 т?р? терк?лг?н. Ирландия яр буй?арында треска, скумбрия, сельдь, камбала ??м сардин й?ш?й.
Хайуандар?ы? ?ир?к т?р??ре Ирландияны? милли парктарында й?ш?й. М???л?н, Килларни милли паркында болан, урман сыс?андары, ?ара?ай а?тар, ?ы?ыл тейенд?р, бур?ы?тар ??м т?лк?л?р к?н ит?. Шулай у? бында ?оштар?ы? 140-?а я?ын т?р? осрай (Ирландия территория?ында барлы?ы ?оштар?ы? 380 т?р? и??пл?н?).
Хал?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Утрау?а т??ге кешел?р я?ынса 12500 йыл элек килеп урынлаш?ан[1].
Утрау?ы? ?ур ?л?ш?н (территория?ыны? 5/6 ?л?ш?н) Ирландия Республика?ы д??л?те бил?й. Утрау?ы? т?нья?-к?нсы?ышында Б?й?к Британия ??м Т?нья? Ирландия Берл?шк?н Короллеге составына керг?н Т?нья? Ирландия урынлаш?ан.
Утрау хал?ы (ике ?л?шт?р?е? д?) — 6 399 105 кеше (2011)[2], улар?ы? к?п ?л?ш? к?нсы?ыш яр буйында й?ш?й. М??им ?алалар — Дублин ??м Белфаст.
Ирландия Республика?ыны? хал?ы башлыса кельт сы?ышлы 2006 йыл?ы д?й?м халы? и??бен алыу м??л?м?тт?рен? ярашлы 4,24 миллион кеше т?шкил ит?[3]. А? ?анлы халы?тар 420 ме? кеше, й?ки 10 процент т?шкил ит?. Шулар?ы? 275,8 ме?е — Европа Берл?шм??е илд?рене? (Польша, Латвия, Литва, Румыния) иммигранттары; ?ал?андары — Р?с?й, ?ытай, Украина, Беларусь, Пакистан, Филиппин, Нигерия ?.б. илд?р??н сы??ан. Хал?ыны? я?ынса 58 % ?алалар?а й?ш?й.
Т?нья? Ирландия хал?ыны? этник составы бер т?рл? т?гел: бында я?ынса 500 ме? утрау?ы? а?аба халы?ы — ирланд-католиктар ??м я?ынса 1 млн инглиз-ирландтар ??м шотланд-ирландтар й?ш?й.
И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Earliest evidence of humans in Ireland, BBC, 21 март 2016
- ↑ Historial Population Trends – 1841 – 2011, NISRA (PDF). Дата обращения: 20 октябрь 2013. 2013 йыл 10 октябрь архивлан?ан.
- ↑ Данные департамента статистики Ирландии . Дата обращения: 12 март 2012. Архивировано 7 май 2009 года.