mild是什么意思
Ризаитдин Ф?хретдинов | |
![]() | |
Тыу?ан к?н? | 百度 当然,规则与惯例的改变对监管层的监管水平也形成了一定的挑战,尤其是因上市财务门槛的降低,可能会刺激一些伪成长、伪高新技术企业混入资本市场的欲望,这需要监管层睁大明辨真伪的火眼金睛,果断采取铁腕举措,加大对财务造假、业绩粉饰、信披失真企业的惩戒力度,同时严格退市制度。 |
---|---|
Тыу?ан урыны |
Кисе?сат (Юлдаш) ауылы Б?г?лм? ?й??е, ?амар губерна?ы, (х??ерге Татарстан Республика?ыны? ?лм?т районы) |
Вафат к?н? | |
Вафат урыны | |
Эшл?г?н урыны | |
Нинд?й ?лк?л? таныл?ан |
м?фт?й, я?ыусы, м??риф?тсе, ш?р?и?тсе |
Ризаитдин Ф?хретдин (Ризаитдин Ф?хретдин улы Ф?хретдинов; 4 ?инуар 1859 йыл — 11 апрель 1936 йыл) — к?ренекле баш?орт м??риф?тсе?е, я?ыусы, ш?р?и?тсе ??м дин ??еле. 1923—1936 йылдар?а Эске Р?с?й ??м Себер ???к дини? назараты м?фт?й? ??м р?йесе.
Биография?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Сы?ышы ??м ?аил??е
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Ризаитдин Ф?хретдин 1859 йылды? 4 ?инуарында ?амар губерна?ыны? Б?г?лм? ?й??е Варварин улусы (х??ерге Татарстан Республика?ыны? ?лм?т районында) Кисе?сат (Юлдаш) ауылында баш?орт мулла?ы ?аил??енд? тыу?ан.
Ризаитдинды? ш?ж?р??е артабан?ыса бул?ан: Тансар → ?армыш → Б?хш?нди → ?айбулла → Й?нгилде → Туйм?х?мм?т → Ишм?х?м?т → Юлдаш → Бикм?х?м?т → Собхан?ол[1] → С?йфетдин → Ф?хретдин → Ризаитдин[2]. Ризаитдинды? ?артата?ы С?йфетдин ??м ата?ы Ф?хретдин (1818—1891) — Кисе?сатта имам хатип бул?андар. Ф?хретдинде? ике ?атыны ??м ун бер бала?ы бул?ан, улы Ризаитдинде? тыуыу тура?ында?ы метрик я?маларында баш?орт тип к?р??телг?н[3]. Ризаитдинды? ?с??е — М?х?б? Рым?ул ?ы?ы (1821—1873)[4]. Ризаитдинды? ата-?с??е 1920 йылды? 18 апреленд? бирелг?н метрик белешм?л? баш?орт тип к?р??телг?н[5].
1885 йылда Ризаитдин Нуръямалбанат ?абдулнасыр ?ы?ы мен?н никахлаша. Улар?ы? алты балалары була: улдары ?абдрахман (1887—1936), ??бдел?х?т (1889—1938), ?абдр?шит (1892—1953) ??м С??ит (1900—1944), ?ы??ары З?йн?п (1893—1985) ??м ?см? (1906—1993).
Ризаитдин Ф?хретдиновты? 1906 йыл?ы ??м 1912 йыл?ы паспорттарында сы?ышы буйынса баш?орт тип к?р??телг?н[6][7][8][9]. Ф?хретдиновты? ??ене? анкета?ында ла милл?те баш?орт-типт?р тип я?ыл?ан[10], 1930-сы йылдар?а т???лг?н икенсе анкета?ында Ризаитдин Ф?хретдин ??ене?, ?атыныны? ??м балаларыны? милл?тт?ре баш?орт тиг?н[11][12].
??еш йылдары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]1866 йылдан ту?ан ауылында?ы ата?ыны? м??р?с??енд? белем ала. 1867 йылдан Чистай м??р?с??енд? у?ый. Т?рки??н тыш рус, фарсы, ??р?п, т?р?к телд?рен ?йр?н?[13].
1868—1889 йылдар?а к?рше Т?б?нге Шилселе ауылы м??р?с??ене? ш?керте була. Шул у? ва?ытта 1886—1889 йылдар?а Т?б?нге Шилселе м??р?с??енд? х?лф?лек вазифаларын баш?ара. 1887 йылда т??ге тап?ыр ?ф?г?, ? 1888 йылда Санкт-Петербург?а с?й?х?т ?ыла. Петербургта дин ??елд?ре ??м ?алимдар, шул и??пт?н Ямалетдин ?л-Аф?ани мен?н осраша[4].
1887 йылда ?азанда ?Китабе ?т-т?сриф. ?илми сарыф? (?Морфология буйынса китап?) исемле т??ге китабын н?шер ит?, ул ??р?п теле буйынса ?сбап булып тора[13]. 1888 йылда — ?Китаба м???ддим?? ??м ?Китабел и?тибар? тиг?н йыйынты?тары ба?ылып сы?а. Был китаптар?ы? ?с??? л? м??р?с?л? у?ыу-у?ытыу м?сь?л?л?рен? арнал?ан ?улланмалар.
1889 йылды? майында ?ф?л? Дини? назаратында имтихан тапшыра, ??м имам-хатиплы??а, муллалы??а фарман ала. Шул у? йылды? сентябренд? ?аил??е мен?н Минз?л? ?й??ене? Илб?к ауылына к?сеп, унда мулла булып хе?м?т ит?, м??р?с? асып, балалар у?ыта башлай.
Т??ге ?ф? осоро
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]1891 йылды? ?инуарында ?ф? ?ала?ына Ырымбур мосолман Дини? назаратына эшк? са?ырыла. Ризаитдин Ф?хретдин ?аил??е мен?н ?ф?г? к?сеп, Дини? назаратында 1906 йыл?а тиклем ?азый булып эшл?й. 1891 йылды? 20 авгусында у?а ахунлы? д?р?ж??е бирел?.
1893 йылда М?х?м?тс?лим ?м?тбаев мен?н берлект? ??азан ??м баш?орттар? исемле тарихи м???л? я?а. 1894 йылды? сентябренд? Мифтахетдин А?мулла мен?н осраша, ша?ир?ы? ???р??рен китап итеп сы?арыр?а ??? бир?. Шул у? йылда Ф?хретдиновты? З?йнулла Р?с?лев мен?н ду?лашып кит?, у?а ба?ышлап 1917 йылда ?Ш?йех З?йнулла х??р?тте? т?ржем?и х?ле? исемле китабын ба?тырып сы?ара. 1895 йылда мадъяр ?алимы профессор Вамбери?а М. И. ?м?тбаев мен?н берлект? баш?орт телен ?йр?не???, баш?орт теле грамматика?ы ?с?н материалдар йыйышыу?а яр?ам ит?л?р, баш?орт ауылдарына о?атып й?р?й??р[2].
1896 йылда Ырымбур?а ?Монасибы дини?? исемле китабы, 1897 йылда ?Рихл?те М?рж?ни? ??м ?С??ид ш???р? китаптары н?шер ител?. 1898—1906 йылдар?а т?рби?-?хл?? темаларына ?Т?рби?ле ана?, ?Т?рби?ле ата?, ?Т?рби?ле бала?, ?Т?рби?ле ?атын?, ?Ш?кертлек ?д?бе?, ??аил?? ??м ?Н?сих?т? китаптары сериялары ба?ылып сы?а. 1899 йылда ?С?лим? й?ки ?ифф?т? исемле т??ге ???би китабы, ? 1903 йылда ??см?? исемле икенсе ???би ???ре китап булып ба?ылып сы?а.
1900 йылда ?ф?л? у??ан у?ытыусылар к???шм??енд? м?кт?п-м??р?с?л?р ?с?н я?ыса у?ыу-у?ытыу буйынса программа проекты мен?н сы?ыш я?ай. 1900—1903 йылдар?а милли поэзия антология?ын х?терл?тк?н ?Йыуаныс? исемле йыйынты? т???й, ба?тырып сы?арыр?а цензуранан р?хс?т ала, ?мм? китап н?шер ителм?й ?ала[14].
1900 йылда ?А?ар? китабыны? 1-се ?л?ш? ба?ылып сы?а. 1900—1908 йылдар?а ?А?ар? ике ?ур томды т?шкил итер хе?м?тте? 15 ки??ге айырым-айырым йыйынты?тар булып донъя к?р?. Улар?а ме?д?н арты? биографик белешм? туплан?ан.
1903 йылда ?М?ш??р ???мд?р? серия?ынан ?М?ш??р ?атындар? исемле т??ге китабы н?шер ител?. 1903—1917 йылдар?а Ризаитдин Ф?хретдинде? с?й?х?тнам?л?р серия?ы китаптары сы?а: ?Исм??ил с?й?х?те? (1903), ?Ибн Фа?ланды? Бол?ар?а киле?е? (1915), ?Ибне Батутаны? Д?шти ?ыпса??а с?й?х?те? (1917).
Ырымбур осоро
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
1906 йылда Дини? назаратында?ы ?азыйлы? эшен?н кит?, ?аил??е мен?н Ырымбур ?ала?ына к?сеп кил?.
1906—1908 йылдар?а ?Ва?ыт? г?зите редакция?ында м?х?ррир урынба?ары булып эшл?й[13]. 1906 йылда рус ин?илабына тел?кт?шлек белдерг?н ??м ?м?т ба?ла?ан ?Дума в? ислам м?кт?пт?ре?, ?Форсат ?тм??ен?, ?Х?рри?т в? рухани?ар? ??м баш?а м???л?л?рен ?Ва?ыт? г?зитенд? ба?тыра. К?бер?к ?Морат?, ?Юлдаш? псевдонимдары мен?н я?ыша.
1906—1910 йылдар?а ?Х?с?йени?? м??р?с??енд? дин д?рест?рен?н лекциялар у?ый, бер а? ва?ыт м???рис вазифа?ын ?т?й. 1907 йылды? сентябренд? ?Х?с?йени?? м??р?с??енд? я?ыса у?ыу-у?ытыу программа?ын ра?лар ?с?н Санкт-Петербургта х?к?м?т к???шм??енд? ?атнаша.
1906—1917 йылддар?а Ризаитдин Ф?хретдинде? баш?орттар тарихына ба?ышлан?ан махсус хе?м?тт?ре ??м м???л?л?ре н?шер ител?: ?Тарихыбы??а ?анд?, ??азан ??м баш?орттар?, ?Абыздар?, ?Шишм? т?рб??е й?ки тарихи бер б?х?с?, ?Баш?орт ш?ж?р?л?ре?, ?Ибн Фа?лан ??м баш?орттар? ??м баш?алар.
1908 йылды? ?инуарында ?Шура? журналыны? м?х?ррире итеп т???йенл?н? ??м был вазифаны 1918 йыл?а тиклем баш?ара[13]. 1911 йылды? февраленд? Ризаитдин Ф?хретдиновты? йортонда жандармдар тикшере? ?тк?р?, уны? г?зит-журнал т?пл?м?л?рен, ?улъя?маларын, архивын конфискациялай?ар. К?п ???ми?тле ?улъя?малары Ф?хретдинов?а кире ?айтарылмай.
1908 йылда ?М?ш??р ???мд?р? серия?ынан ?М?ш??р ир??р? китабы Ырымбур?а ба?ыла. Был серияла ар?а?лы кешел?р ха?ында биографик хе?м?тт?рен я?ып, т?рл? йылдар?а т?б?нд?ге китаптарын сы?ара: ?Ибне Р?шд? (1905, Ибн Р?шд тура?ында), ?М?х?мм?т? (1908), ??б??л-??ла ?хм?д бин ?л-М???рри? (1908), ?Ибне ??р?бша?? (1909), ?Имам ?азали? (1910), ??хм?д бай? (1910), ?Ибне ??р?би? (1911), ?Ибне Т?йми?? (1911, Ибн Т?йми? тура?ында), ??хм?т Мидх?т ?ф?нде? (1913) ??м баш?алар[2].
1908 йылда Орск ?ала?ына, Яйы? буйы й?йл????рен? с?й?х?т ?ыла, ???би кис?л?р?? ?атнаша. 1909 йылда — Санкт-Петербургта, 1911 йылда Сил?бе, Троицк, Екатеринбург, Пермь ?алаларында була. 1914 йылда Санкт-Петербург ?ала?ында ?тк?релг?н Б?т? Р?с?й мосолмандарыны? съезында ?атнаша ??м унда сы?ыш я?ай.
1912 йылда ?Шура? журналында Бол?ар, баш?орт тарихы ??м м???ни?те ха?ында, А?мулла тура?ында бер нис? м???л? ба?тыра. 1913 йылды? майында Ырымбур?а ш?р?и?тсе В. В. Бартольд, ? 1916 йылды? июненд? баш?орт ?алимы профессор ?б?б?кир Диваев мен?н осраша.
1917 йылды? майында М?ск???? у??арыл?ан I Б?т? Р?с?й мосолман съезында ?атнаша, у?а арнап ?Шура? журналында ?М?ск???? бул?ан мосолман съезы ха?ында? тиг?н м???л??ен ба?тыра. ?хм?тз?ки В?лиди мен?н осраша ??м у?а Баш?орт милли-азатлы? х?р?к?тен хуплауын, ике ?лк?н улдарына был х?р?к?тк? булышлы? ите?г? васыят ?йт?с?ген белдер?[15].
1917 йылды? 20—27 июленд? Ырымбур?а ?тк?н I Баш?орт ?оролтайында делегат булара? ?атнаша. ?Баш?орт? г?зитен сы?арыу эшен? яр?ам ит?, уны? улы ?абдрахман шул г?зитт? м?х?ррир була[2].
1917 йылды? 8—20 декаберенд? Ырымбур?а у??арыл?ан III Баш?орт ойоштороусы ?оролтайында ?атнаша. Бында Ризаитдин Ф?хретдинов Баш?ортостан автономия?ыны? предпарламенты — Кесе ?оролтай а?за?ы итеп ?айлана[16][17]. Ырымбур?а?ы Каруан?арай буйынса Баш?орт Х?к?м?тене? в?киле итеп т???йенл?н?[18].
1906—1917 йылдар?а Ырымбур?а й?ш?г?н осор?а Ризаитдин Ф?хретдинде? 50-г? я?ын китабы н?шер ител?, ? я?ынан ба?ыл?ан китаптар ?аны 147-г? ет?. ?Шура? журналында ба?ыл?ан м???л?л?рене? ?аны 300-??н к?пк? ашып кит?. 1918 йылды? ?инуарында Совет х?к?м?те ?арары мен?н к?п кен? г?зит-журналдар, шул и??пт?н ?Шура? журналы ла ябыла.
Икенсе ?ф? осоро
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]1918 йылды? февраленд? Дини? назаратыны? са?ырыуы буйынса Ризаитдин Ф?хретдин ?ф?г? ?йл?неп ?айта. Дини? назаратында й?н? ?азый вазифа?ына т???йенл?н?.

1919 йылды? июненд? Дини? назаратыны? А?тар х?р?к?те мен?н берг? Омск ?ала?ына к?серерг? ?аршы риза?ы?лы?ын белдер? ??м был турала уны? ет?кселегенд? ?ф?л? й?шерен йыйылыш ?тк?рел?. 1919 октяберенд? ?хм?тз?ки В?лидов мен?н осраша, у?а Баш?орт милли-азатлы? х?р?к?тен? у?ышына инаныуын ??м улдарыны?да был х?р?к?тт? ?атнашыуына ?ыуаныуын белдер?[19]. Шул у? йылды? ноябренд? ?ф?л? ?индостан д??л?т эшм?к?ре М. Б?р?к?тулла мен?н осраша ??м берг? митингылар?а ?атнаша. М???л?л?рен ?Ислам? журналында ба?тыра башлай.
1921—1922 йылдар?а?ы Баш?ортостанда?ы ?ур аслы? ва?ытында Дини? назаратыны? асы?ыусылар?а и??н?л?р йыйыу, ?к?е? етем ?ал?ан балалар?ы йыйып ашатыу, т?рби?л?? буйынса саралар к?р?. Был эшт?р мен?н Ризаитдин Ф?хретдин ш???лл?н?. Был осор?а уны? ??ене? ?аил??е л? мохтажлы?, ?ытлы? кисере? с?б?пле Ф?хретдинов ?имм?тле китаптарын ?атыр?а, а?ы??а алыштырыр?а м?жб?р була[2].
1922 йылды? ?инуарында Эске Р?с?й ??м Себер ???к дини? назараты идара?ы тарафынан Ризаитдин Ф?хретдин м?фт?й итеп т???йенл?н?. 1923 йылды? й?йенд? у??арыл?ан Эске Р?с?й ??м Себер мосолмандарыны? съезы уны р?сми р??ешт? ра?лай. Был яуаплы вазифаны баш?ар?анда, Ф?хретдинов?а Совет х?к?м?те я?ынан булдырыл?ан бик к?п ?аршылы?тар мен?н к?р?шерг? тура кил?.
1922 йылды? сентябренд? Баш?ортостан Академия ???ге ойошторола, ??м уны? идара?ы составына а?за итеп Ризаитдин Ф?хретдин ?айлана. Шул у? йылда Баш?орт я?ы ???би телене? алфавиты мен?н орфография?ын т???? комиссия?ына й?леп ител?. 1922 йылда Баш?орт АССР-ыны? М??ариф халы? комиссариатыны? ф?нни б?леге эрг??енд? Баш?ортостан к?нк?решен, м???ни?тен ??м тарихын ?йр?не? буйынса й?м?и?т а?за?ы итеп ?айлана[20].
1924 йылда т?рки?тсе А. Н. Самойлович мен?н ?ф?л? осраша. 1925 йылда Бохара ??м С?м?р??нд ?алаларына с?й?х?тт?р ?ыла, дин ??елд?ре мен?н осраша. Был с?ф?р тура?ында ?С?м?р??нд м?сх?бе в? Т?рк?стан с?й?х?те? исемле с?й?х?тнам??ен я?а. 1925 йылды? сентябренд? Р?с?й Ф?нд?р Академия?ыны? т???л??ен? 200 йыл тулыу ай?анлы Ленинград?а са?ырыла. Академик В. В. Бартольд, И. Ю. Крачковский, А. Н. Самойловичтар мен?н осраша[4]. 1925 йылда ?Ислам дине? исемле ?ур хе?м?тен ??м ??л-б?ла? ?л-м?бин? китабын тамамлай.
1926 йылда М?кк?г? хаж ?ыла ??м дипломат К?рим Х?кимов булышлы?ы ар?а?ында Ф?хретдинов Б?т? донъя мосолмандарыны? конгресында Б?т? Р?с?й мосолмандары делегация?ы ет?ксе?е булара? ?атнаша. Унда уны конгресс президиумыны? р?йес урынба?ары итеп ?айлай?ар. Барыр ??м ?айтыр юлдарында Истанбулда була, уны? китапханалары мен?н таныша.
1926—1927 йылдар?а хаж ?ылыуы ??м конгреста ?атнашыуы ха?ында ?Й?р?г?н ер??рем в? к?рг?н илд?рем? исемле хажнам??ен ??м с?й?х?тнам??ен я?а. 1926 йылда улы ?абдрахман Ф?хретдинов?а ?Баш?орт тарихы? исемле китабын ??ерл?ше?г? ??м сы?арышыу?а яр?ам ит?.
1920—1930 йылдар?а ?А?ар??ы? ?с?нс? томын я?а, у?а 307 я?ы белешм? биографиялар ??т?й. 1930 йылдан алып уны? д?ртенсе томы ??т?нд? эшл?й башлай. 1922—1935 йылдар?а энциклопедик белешм? р??ешенд?ге ?Йыуаныс? исемле ?ур хе?м?тен я?ыуын дауам ит?.
1936 йылды? 11 апреленд? Ризаитдин Ф?хретдин вафат була. ?ф? мосолмандар зыяратында ерл?н?.
Т?п хе?м?тт?ре
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Н?сих?тт?р. — ?ф?: Китап, 2006. — 320 с. — ISBN 5-295-03811-4.
- А?ар. Беренсе китап / Инеш ??? авторы ?. Б. Х?с?йенов, яуаплы м?х?ррире М. Х. Н??ер?олов. — ?ф?: ?илем, 2006. — 176 с. — ISBN 5-7501-0704-3.
- А?ар. Икенсе китап /Инеш ??? авторы ??м яуаплы м?х?ррире М. Х. Н??ер?олов. — ?ф?: ТТ?И, 2009. — 224 с. — ISBN 978-5-91608-022-3.
- Йыуаныс. Беренсе китап / Инеш ??? автор?ары ?. Б. Х?с?йенов, С. М. Х?с?йенов; яуаплы м?х?ррир С. М. Х?с?йенов. — ?ф?: ТТ?И, 2011. — 224 с. — ISBN 978-5-91608-069-8.
Х?тер
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- 1989 йылда Ризаитдин Ф?хретдиновты? исеме ?ф?л?ге м??р?с?г? бирел?.
- 2009 йылдан алып ?ф?л? Ф?хретдинов у?ыу?ары у??арыла.
- 2016 йылды? мартында Р?с?й Ф?нд?р академия?ы ?ф? ?илми ???гене? Тарих, тел ??м ???би?т институты ??м Японияла?ы Киото университетыны? халы?-ара тел ??м донъяны тикшере? институтыны? ?илми хе?м?тк?р??ре Токиола Ризаитдин Ф?хретдинов ?Автобиография??ыны? факсимилелы ба?ма?ын сы?ар?ы[21].
Шулай у? ?ара?ы?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [1] (на рус.яз.) ?Китап? н?шри?те, 1999, 54 с. ISBN 5-295-02294-3.
И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Собхан?ол (Собхан?ол) — баш?орт старшина?ы, имам хатип.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Х?с?йенов ?. Б. Ризаитдин бин Ф?хретдин. Тарихи-биографик китап. — ?ф?: Баш?ортостан ?Китап? н?шри?те, 1997. — 304 с. — ISBN 5-295-02131-9.
- ↑ Ризаэддин Фахреддин: Жизнь длиною в вечность / авторы-составители Д. Г.Гыймранова, Л. И. Губайдуллина, Р. Х. Минуллин. — Казань, 2014. — С. 13.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Материалы к биобиблиографии Ризы Фахретдинова (Из Научного архива УНЦ РАН /Сост. и автор вступ. статьи Г. Х. Абдрафикова (Гарипова), В. Ю. Габидуллина (Батырханова); отв. ред. М. Х. Надергулов. — Уфа: ИИЯЛ УНЦ РАН, 2010. — 76 с.
- ↑ Хранилище отдела рукописей и текстологии ИИЯЛ УНЦ РАН, ф. 125, оп. 1, ед.хр. 20.
- ↑ Государственный архив Оренбургской области. Ф. 21. Оп. 2. Д. 418. Л. 66–67.
- ↑ Национальный архив Республики Татарстан. Ф. 2722. Оп. 1. Д. 2. Л. 1–4.
- ↑ Шакуров Р. З. Великий подвижник науки и просвещения // Ватандаш. — 2008. — № 10. — С. 22—36. — ISSN 1683-3554.
- ↑ Кутушев Р. Р. Материалы к биографии Ризы Фахретдинова // Творчество Ризы Фахретдинова: Исследования, материалы. — Уфа, 1988. — С. 58. — 136 с.
- ↑ Ризаитдин бин Ф?хретдинде? анкета?ы . ?Й?шлек? (13 ?инуар 2009). Дата обращения: 20 март 2015. 2016 йыл 1 сентябрь архивлан?ан.
- ↑ Список членов мусульманской религиозной общины при 1-й соборной мечети г. Уфы // ЦГАОО РБ, ф. Р-1252, оп.1, д.257, лл.9-13 об.(недоступная ссылка)
- ↑ ?Ахунд Риза ад-Дин бин Фахр ад-Дин в данный момент является членом суда Оренбургского духовного магометанского собрания. Относясь к народу башкорд, имеет 44 года от роду. По вероисповеданию – мусульманин. Имеет серебряные и золотые медали ?За усердие? на Станиславской ленте?
— ?My Biography? of Ri?ā al-Dīn b. Fakhr al-Dīn (Ufa, 1323 A. H.) / Ed. by Marsil N. Farkhsatov, Isogai Masumi and Ramil M. Bulgakov // TIAS Central Eursian Research Series № 11. Tokyo: Department of Islamic Area Studies Center for Evolving Humanities Graduate School of Humanities and Sociology, the University of Tokyo, 2016. P. 50. ISBN 978-4-904039-99-1; НА РТ. Ф. 1370. Оп. 1. Д. 27. Л. 41.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Шакуров Р. З. Фахретдинов Риза (Ризаитдин) Фахретдинович. // Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 604. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7.
- ↑ Йыуаныс. Беренсе китап / Инеш ??? автор?ары ?. Б. Х?с?йенов, С. М. Х?с?йенов; яуаплы м?х?ррир С. М. Х?с?йенов. — ?ф?: ТТ?И, 2011. — 224 с. — ISBN 978-5-91608-069-8.
- ↑ ?Ученый [Ризаитдин Фахретдин] признал, что наша борьба преследует священные цели и задачи, но из-за преклонного возраста сам он вряд ли сможет быть полезным в этом деле. Однако своим сыновьям Габдрахману и Габдрашиту завещал всячески помогать башкирскому движению за свободу и независимость.?
— Заки Валиди Тоган. Воспоминания: Книга I. — Уфа: Башкирское издательство ?Китап?, 1994. — С. 184. — 400 с. — ISBN 5-295-01269-7.
- ↑ Азнагулов В. Г., Хамитова З. Г. Парламентаризм в Башкортостане: история и современность. — Уфа: ГРИ ?Башкортостан?, 2005. — С. 53. — 304 с.
- ↑ Постановление III Всебашкирского учредительного курултая от 20 декабря 1917 года
- ↑ Юнусова А. Б. К истории Духовного управления мусульман Республики Башкортостан // Мир Ислама. — 1999. — № 1/2. — С. 149—162.
- ↑ ?Уважаемый учёный Ризаитдин говорил, что он непрестанно молится за успех нашего дела и что очень доволен тем, что его собственные сыновья тоже сотрудничают с нами. Перед моим уходом почтенный ученый прижал мою голову к груди, глаза его наполнились слезами. Во взгляде у него застыл безмолвный вопрос: ?Какие же еще испытания ждут нас?“ Я сказал ему: ?В этой жизни, объятой пламенем, мы будем искать пути правды, пробиваясь сквозь пекло. Может быть, плодами нашей борьбы воспользуются уже будущие поколения. А пока нам надо убедиться, что в нашем народе не умерли отвага, вера в свои силы. Если эти чувства не угаснут, когда-нибудь и наш народ станет жить как свободная нация“. С просветленной душой я ушел от хазрета Ризаитдина. Хоть на глазах у него и стояли слезы, он сохранял спокойствие и степенность мудреца. Даже в такое грозное время он продолжал работать в тиши своей богатейшей библиотеки, проникая в глубь веков, и это придавало мне силы. Долго не выходили его проникновенные слова из моей памяти?
— Заки Валиди Тоган. Воспоминания: Книга I. — Уфа: Башкирское издательство ?Китап?, 1994. — С. 315—316. — 400 с. — ISBN 5-295-01269-7.
- ↑ История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. — Уфа: Гилем, 2010. — С. 327. — 468 с. — ISBN 978-5-7501-1199-2.
- ↑ Баш?орт ??м япон ?алимдары Токиола Риза Ф?хретдиновты? ?Автобиография??ын ба?тырып сы?ар?ы. ?Башинформ? м??л?м?т агентлы?ы, 2016, 31 март (Тикшереле? к?н?: 1 апрель 2016)
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Баишев Ф. Н. Общественно-политические и нравственно-этические взгляды Ризы Фахретдинова. — Уфа, 1996. — 176 с.
- Баш?орт ???би?те тарихы, 6 томда. — ?ф?, 1990. — Т. 2-се. — С. 267—292.
- Вильданов А. Х., Кунафин Г. С. Башкирские просветители-демократы XIX века. — М.: Наука, 1981.
- ?My Biography? of Ri?ā? al-Dīn b. Fakhr al-Dīn (Ufa, 1323 A.H.) with an Introductory Essay and Indexes / Edited by Marsil N. FARKHSHATOV, ISOGAI Masumi and Ramil M. BULGAKOV. — Tokyo: TOKYO PRESS, 2016. — ISBN 978-4-904039-99-1.
- Творчество Ризы Фахретдинова: Исследования, материалы. / Отв. редактор Р. 3. Шакуров. — Уфа, 1988. — 136 с.
- Х?с?йенов ?. Б. Ризаитдин бин Ф?хретдин. Тарихи-биографик китап. — ?ф?: Баш?ортостан ?Китап? н?шри?те, 1997. — 304 с. — ISBN 5-295-02131-9.
- Р?шит Ш?к?р. Ар?а?лы баш?орттар. ?илми-биографик очерктар. Тулыландырыл?ан 2-се ба?ма?ы. — ?ф?: Китап, 2005. — С. 79—84. — 376 с. — ISBN 5-295-02098-3.
?ылтанмалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ?минев Т. М. Ризаитдин Ф?хретдинов // Баш?орт энциклопедия?ы. — ?ф?: БР ДА?У ?Баш?орт энциклопедия?ы?, 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Аминов Т. М. Ризаитдин Ф?хретдинов // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ ?Башкирская энциклопедия?, 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8. (рус.)
- Шакуров Р. З. Фахретдинов Риза (Ризаитдин) Фахретдинович. // Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 604. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7.
- Шакуров Р. З. Великий подвижник науки и просвещения // Ватандаш. — 2008. — № 10. — С. 22—36. — ISSN 1683-3554.
Видеоя?малар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Был м???л? баш?орт Википедия?ыны? ?айлан?ан м???л?л?ре исемлеген? кер?. |
- 4 ?инуар?а тыу?андар
- 1859 йылда тыу?андар
- Алфавит буйынса ш?хест?р
- ?амар губерна?ында тыу?андар
- ?лм?т районында тыу?андар
- 11 апрелд? вафат бул?андар
- 1936 йылда вафат бул?андар
- ?ф?л? вафат бул?андар
- Алфавит буйынса ?алимдар
- Баш?орт дин ??елд?ре
- Баш?орт я?ыусылары
- Х?с?йени? м??р?с??е м???рист?ре
- Баш?орт м??риф?тсел?ре
- ?ф? мосолман зыяратында ерл?нг?н ш?хест?р
- Ш?р?и?тсел?р
- Баш?ортостан тарихы буйынса белгест?р
- Кесе ?оролтай а?залары
- XIX быуат Р?с?й я?ыусылары
- Ырымбур мосолман Дини? назараты ?азый?ары
- М?фт?й??р
- Р?с?й энциклопедистары